Xəzərin bioloji resurs potensialından səmərəli istifadə yolları

Abstract

Xəzər dənizi planetimizin ən böyük və unikal daxili su hövzəsidir. Bu, su bioloji resurslarının böyük bir anbarıdır. Xəzər dənizinin ixtiofaunasına balıq, dəniz heyvanları və xərçəngkimilərin 150-yə yaxın növü və yarımnövü daxildir. Xüsusi status, əlbəttə ki, burada yüz milyonlarla ildir mövcud olan nərə balıqlarına - relikt sakinlərə aiddir. Onların qlobal genofondu yalnız Xəzər dənizində qorunub saxlanılır. Hər il Xəzər dənizində 300 min ton balıq tutulur - bu, Rusiyanın daxili sularında tutulan ümumi balıqların təxminən 30%-ni təşkil edir. Balıq istehsalının strukturunda sprat üstünlük təşkil edir - onun ildə 200 min tona qədəri ovlanır, ovun bir hissəsi balıq ununda emal olunur. Xəzər dənizinin bioloji ehtiyatları illik “bazar” baxımından 6 milyard dollar həcmində qiymətləndirilir.

 Lakin son onilliklər ərzində Xəzərin ekosistemində mənfi antropogen və təbii amillərin yaratdığı ciddi dəyişikliklər baş vermişdir. Onların birləşmiş təsiri qiymətli kommersiya növlərinin populyasiyasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmişdir: sprat, siyənək, suitilər, xüsusilə də nərə balığı. Köhnəlmiş texnologiyalardan istifadə etməklə karbohidrogenlərin kəşfiyyatı və hasilatı, suyun çirklənməsi və yırtıcı balıq ovu geri dönməz proseslərə gətirib çıxara bilər və çıxarır. Planetin unikal ekosistemi- Xəzər dənizi Aral hövzəsi kimi məhv ola bilər.