Журналист шығармашылығын дамытудағы интеллектінің рөлі

Abstract

Журналистиканың болашағына оның интеллектуалдық әлеуеті мен шешетін мәселелерінің шығармашылық сипаты кепіл бола алады. Бұл жерде интеллект дегенді қалай түсінген дұрыс? «Интеллект» терминінің ғылыми маңыздылығын айтпағанда, күнделікті және танымал түсіндірмелерінің өзі шексіз. Англиялық психолог Г. Айзенктің интеллект түрлері кеңінен танымал.  Олар: “биологиялық  -  (негізінде мидің құрылымы мен орындалуы бар)  оларсыз ешқандай таным процестері орындалуы мүмкін емес;  “психометриялық”  - ІQ ақыл-ой  дарындылығы көрсеткішінің коэфициентін құрайды және көбіне тәрбие мен білім беруден тәуелді;  “әлеуметтік” -  ақпаратты сынай отырып өңдеу,  стратегияны өндіру болып табылады.  Осы тұрғыдан келгенде кез-келген журналистік материал бұқаралық аудиторияға қандай да бір түрде әсер етеді. Бұқаралық ақпарат құралдары, соның ішінде радио мен теледидар-манипуляцияның күшті құралы. Бұл мәселеде жеке журналистің зияткерлік деңгейі шешуші рөл атқарады. Оның қоғамдағы беделі мен аудиторияның мойындауы журналистің интеллект деңгейіне байланысты. Журналистің беделі тек дұрыс имиджге ғана емес, сонымен бірге оның зияткерлік әлеуетіне, өзі дайындаған материалдың сапасына, сөйлеу мәдениетіне де байланысты. Журналист мамандығы оны ақпарат беруде іздеудің нәзіктігін игеруге міндеттейді. Мұндай мақсатқа жету үшін журналист үнемі оқиғалардың ортасында болады, үнемі ақпарат іздейді және өз бетімен жұмыс істейді және ақпаратты тиісті түрде жеткізеді. «Адамның сөйлеу мәдениеті сөйлеу коммуникациясы процесінде маңызды рөл атқарады, оның міндеттерінің бірі-әңгімелесушіге жақсы әсер қалдыруға деген ұмтылыс, яғни өзін-өзі таныстыру. Адамның қалай сөйлейтініне сүйене отырып, оның рухани және интеллектуалдық даму деңгейі, ішкі мәдениеті туралы қорытынды жасауға болады» (2, 21). Сыртқы түрі сияқты, журналистің сөйлеу мәдениеті аудиторияға қажетті әсер етуге көмектеседі, өз кезегінде мәдени лексикологияны тікелей эфирде қолдана білу журналистің интеллектуалды әлеуетіне байланысты. Егер журналист жағдайды білмесе, аймақта және әлемде болып жатқан оқиғалар туралы білмесе, онда аудитория алдында бір сурет жұмыс істемейді. Ресейлік ғалым В.Бойко атап өткендей: «жақсы интеллект-психикалық энергияның қуатты көзі» (1, 12). Бұл тек энергия көзі ғана емес, сонымен қатар экспозиция құралы. Аудиторияны манипуляциялау, өз кезегінде, визуалды (теледидарда) және аудио (радиода) құралдармен жүзеге асырылады.